Benim için tarihi açıdan en önemli ilçelerin başında gelen Bergama'dan bahsedeceğim. Özellikle antik kenti fırsatınız var ise kesinlikle görmeniz gereken bir yer...
Geçmişte birçok ‘ilk ve en’e sahne olan Bergama, İzmir‘e bağlı bir ilçe. Bakırçay Havzası’nda yer alan UNESCO Dünya Mirası Pergamon Antik Kenti‘nin yer aldığı yamacın eteklerinde kurulu Bergama, Kozak Yaylası ile Edremit Körfezi arasında yer alıyor. UNESCO Dünya Miras Listesine 9 farklı kültürel alan ile giren bu özel coğrafya hakkında bilinmeyen ilginç bilgiler var.
En parlak ve tarihe iz bırakan dönemi Bergama Krallığı ve hemen sonrası Roma Devleti’nin ilk zamanları olan Bergama toprakları, hala o günlerin izlerini taşıyor. Antik dönemlerde Doğu ve Batı medeniyetlerinin geçiş noktası olan Mysia bölgesinde yer alan şehir, bilim, sağlık, kültür, ticaret ve mimaride dünya ile boy ölçüşen önemli gelişmelerle anılıyor. Bergama hakkında bilmediğimiz şeylerin birçoğu dünya tarihine damgasını vurmuş.
İzmir gezilecek yerler içinde en değerlilerden Asklepion Antik Kenti’nin giriş meydanına dikilen mermer sütun üzerinde bulunan yılan figürü günümüzde eczacılığın simgesi olarak kabul ediliyor. Efsaneye göre, derdine deva aramak için Asklepion’a gelen bir hasta, girişte iki yılanın bir taş oyuğunun içinden süt içtiğini ve sütü zehirleri ile karıştırıp taşa geri boşalttığını tesadüfen görmüş.
Hasta, iyileşmeyeceği görüşüyle Asklepion’a alınmayınca acı çekmeden ölmek umuduyla oyuktaki süt-zehir karışımını içer ama ölmek yerine iyileşir. Yılan zehrinin şifa verici yönünü böylece ortaya çıkınca Eski Çağ’ın ünlü hekimi Bergamalı Galen, Asklepion’un sembolünün çifte yılan olmasına karar vermiş. Mermer sütun Bergama Müzesi’nde sergileniyor.
Üzerine yazı yazmak ya da resim yapmak için kullanılan hayvan derisi olan parşömen Bergama’da bulunmuş. Latince Charta Pergamena kelimesinden türeyen parşömen, Bergama kağıdı anlamında kullanılıyor.
Yaygın bir antik söylenceye göre Mısır Kralı, Bergama Kütüphanesinin İskenderiye Kütüphanesini geçmemesi için Anadolu’ya papirüs ihracını yasaklamış. Bergama’nın Kralı II. Eumenes yeni bir kâğıt icat edecek olana büyük ödüller vaat etmiş. Dönemin Kütüphane Müdürü Krates oğlak derilerini işleyerek yazılabilecek hale getirmiş ve krala sunmuş. Parşömen MÖ 2. yüzyıldan başlayarak Bergama’dan bütün dünyaya yayılmış.
Mısır İskenderiye Kütüphanesi’nden sonra, dünyada ikinci açılan kütüphane Pergamon Antik Kenti’ndeydi. Asya’nın ilk kütüphanesi olan Bergama Kütüphanesi’nde 200,000 ciltlik bir arşiv bulunuyordu.
Eczacılığın babası, Hekim Galenos’un da kenti olan Bergama’da dönemin en büyük sağlık yurdu Asklepion, MÖ 4. yüzyıl ile MS 5. yüzyıllar arasında dünyanın en büyük tedavi merkezlerinden biri olmuş. Sağlık tanrısı Asklepios’a adanan merkezde farklı tedavi yöntemleri kullanılmış.
Helenistik Dönem’de inşa edilen Bergama Antik Tiyatrosu, 70 derecelik açısıyla dünyanın en dik tiyatrolarından biri olarak gösteriliyor. 15,000 seyirci kapasiteli tiyatro, muhteşem manzarasıyla ziyaretçilerini etkiliyor.
İzmir çevresinde gezilecek yerler arasında bulunan Bergama’nın antik dönem sağlık merkezi olan Asklepion, farklı tedavi yöntemlerinin kullanıldığı, dünyanın en tanınan hastaneleri arasında gösteriliyor. Su sesiyle tedavi, telkin yöntemiyle rüya analizi gibi çalışmaların gerçekleştirildiği Asklepion’da psikolojik sorunu olan hastalar tünellerde su sesiyle tedavi ediliyordu.
St. John’un kaleme aldığı Revelation bölümünde sözü edilen 7 kiliseden biri Bergama’da bulunuyordu. Bu 7 kilise fiziki yapıları değil, toplulukları ifade etmek için kullanılıyor. Bergama ile birlikte anılan diğer kentler, Efes, Symrna, Philedelphia, Laodicea, Thyatira ve Sardis olarak geçiyor.
Bergama’nın en büyük antik yapılarından biri olan Kızılavlu, Mısır Tanrılar Tapınağı olarak inşa edilmiş. Hıristiyanlığı benimsemeden önce Mısır tanrılarına tapan Bergamalıların, Mısır yeraltı tanrısı Serapis, İsis ile Harporakes’e adadığı yapı daha sonra kiliseye dönüşmüş.
Mustafa Kemal Atatürk’ün başlattığı bir gelenek olan Bergama Kermesi, ilk kez 1937 yılında gerçekleştirilmiş. Türkiye’nin ilk, dünyanın ise Fransa Nice’ten sonra ikinci yerel festivali olarak kabul edilen Bergama Kermesi, her yıl haziran ayında düzenlenmeye devam ediyor.
Pergamon Krallığını yöneten Attalos Hanedanı tarafından yaptırılan anıtsal, dinsel bir yapı olan Bergama Zeus Sunağı, üzerindeki mermer kaplama freskler, sanat tarihinin en önemli yapıtları arasında gösteriliyor. 1870’li yıllarda Prusya’ya götürülen eser, günümüzde Berlin Pergamon Müzesi‘nde sergileniyor. Eseri her yıl 1 milyonun üzerinde kişi ziyaret ediyor.
Yüzlerce antik eser ve mimari yapının yanı sıra çok sayıda Türk-İslam eserine de sahip olan Bergama, Osmanlı Dönemi’nde de devletin en önemli şehirlerinden biriydi. Ulucami, Selçuklu Minaresi, Kurşunlu Camii, Şadırvan Camii, Çukurhan, Taşhan, Küplü Hamam, Tabaklar Hamamı, Hacı Hakim Hamamı bu dönemde inşa edilen yapılar arasında.
