#101 – 10 Portugalskich Tradycji Akademickich

W Portugalii istnieje wiele tradycji i rytuałów przejścia, które związane są z wieloma etapami szkolnictwa wyższego. Dla tych, którzy ich nie znają – na przykład dla studentów z programu Erasmus – mogą być niezrozumiałe, jako że są bardzo zróżnicowane w zależności od regionu, miasta i bardzo często wydziału.

Todos trajados - maj 2015

Oczywiście rzeczywistość, którą znam najlepiej to ta z mojego Wydziału Architektury Uniwersytetu w Lizbonie, ale istnieją tradycje i koncepcje, które mogą zainteresować każdego, kto chciałby zrozumieć trochę lepiej portugalski świat studencki.

Z tego powodu zebrałem na początek dziesięć tradycji, które mogą ułatwić zrozumienie kontekstu tym, którzy dopiero tu przybyli; pomóc zrozumieć ten świat trochę lepiej, a po powrocie opowiedzieć rodzinie i znajomym o dziwnych rzeczach, które robią portugalscy studenci.

Zaczynajmy!

1 - Praxe

“Kocenie”

Zacznę od najbardziej kontrowersyjnej tradycji. Praxe Académica to seria działań skierowanych do studentów, którzy dopiero co zaczęli studia na wydziale. Robione są bez przymusu i służą integracji i zwiększeniu interakcji między studentami tego samego roku. Zazwyczaj trwają przez pierwszy tydzień zajęć akademickich lub nawet przed ich rozpoczęciem (tak jest na moim wydziale); jednak mogą się przeciągnąć aż do końca roku; do Traçar da Capa.

Co roku tworzony jest Komitet ds. Praxes, w którym zasiadają najstarsi studenci z danego wydziału. Odpowiedzialni są za organizację tych wszystkich działań, które różnią się w zależności od każdego wydziału, ale które zazwyczaj obejmują gry zespołowe, zawody, podczas których możesz się trochę pobrudzić oraz pracę w grupie. Praxe to wydarzenie, które śledzi z uwagą cała społeczność akademicka; oznacza początek nowego roku akademickiego oraz ponowne spotkanie studentów po przerwie wakacyjnej.

Chrzest w Fontannie Belém, Lizbona - wrzesień 2014

W ciągu ostatnich lat wokół Praxes było wiele kontrowersji, ponieważ zgłaszano nadużycia. Szkoda, że ich cel został w niektórych przypadkach błędnie zrozumiany i praktykowane są prawdziwe głupoty. Jeśli jesteś zainteresowany uczestnictwem, to radzę Ci, żebyś się wcześniej dowiedział o tradycjach, jakie obowiązują na Twoim wydziale od starszych studentów. Gromadzenie wielu informacji jest mądrym pomysłem, dzięki temu będziesz mógł świadomie zdecydować, czy chcesz uczestniczyć czy nie. Obejrzenie filmików, bardzo często dostępnych na stronach wydziałów, z atrakcjami z poprzednich lat również jest świetnym pomysłem.

Studenci Erasmusa nie mają się czego obawiać! Nic Ci się nie stanie, ponieważ już nie jesteś pierwszoroczniakiem. Wykorzystaj ten czas, żeby poznać nowych znajomych, jako że zawsze organizowanych jest wiele imprez i spotkań wieczornych podczas tego pierwszego tygodnia. Brać udział w atrakcjach organizowanych dla studentów, które są rozmieszczone po całym mieście również może być zabawne – poza lepszym poznaniem miasta, rywalizacja młodszych studentów podczas gier zespołowych jest całkiem zabawna.

Jeśli uważasz, że Praxe nie ma integracyjnego celu, żadnego sensu ani nie sprawia nikomu przyjemności na wydziale, to Twoim obowiązkiem jest przekazać tę informację odpowiednim organom na Twojej uczelni.

2 - Chrzest

Chrzest to kolejny symboliczny etap, który jest częścią rozpoczęcia studiów na uczelni, organizowany dla studentów, którzy chcą wziąć udział w Praxe. Zazwyczaj trwa w ciągu tygodnia „kocenia” lub na koniec roku akademickiego dla studentów, którzy przechodzą przez Praxe przez cały rok, tuż przez ceremonią Traçar da Capa.

Na koniec Praxes, najmłodszy student wybiera najstarszego płci męskiej - Ojca Chrzestnego oraz płci żeńskiej - Matkę Chrzestną (wiem, że na niektórych wydziałach wybiera się tylko Chrzestnego lub tylko Chrzestną). Te osoby muszą kierować się dobrymi wartościami i zachowywać się w odpowiedni sposób. Na moim wydziale prośba o bycie chrzestnym musi być formalna i tak kreatywna, jak tylko możliwe.

Przykładowo kiedy prosiłem mojego Chrzestnego Akademickiego, przyniosłem pudełeczko z lokalnym ciastem z moich stron i napisałem krótki wiersz. Najważniejsza jest kreatywność i sprawienie, żeby ten moment był zabawny.

Najlepszym wyborem są osoby, które studiują ten sam kierunek, ponieważ Ojciec i Matka Chrzestna Akademicka mogą być wsparciem w początkowym okresie, kiedy nie znasz jeszcze każdego zakamarka uczelni. Jeśli studiują to samo, to mogą nawet podzielić się notatkami z poprzednich lat, które uzupełnią Twoje i pomogą w nauce.

Podsumowując, Praxe powinno być momentem radości, integracji oraz zabawy. Jeśli to coś więcej, to masz obowiązek zgłaszać nadużycia. Baw się dobrze!

3 - Traçar da Capa

Założenie Peleryny

Traçar da Capa to ceremonia, która ma miejsce na zakończenie pierwszego roku na wydziale. Student, do tej pory uznawany jako pierwszoroczniak zostaje ubrany, czyli od tego momentu nosi garnitur i pelerynę akademicką – symbole studentów szkolnictwa wyższego w Portugalii.

Zazwyczaj przed tą ceremonią trzeba kupić strój, co bardzo często odbywa się z udziałem Rodziców Chrzestnych Akademickich w specjalistycznym sklepie. Strój musi być uszyty na miarę i nie może mieć żadnych naszywek w dniu ceremonii – to bardzo ważne.

Moja ceremonia Traçar da Capa - maj 2014

Sama ceremonia Traçar da Capa - tak jak już wiele razy powtórzyłem – może różnić się w zależności od wielu czynników. Jednak zwykle towarzyszy jej Serenata, która w Lizbonie ma miejsce przed Rektoratem Uniwersytetu w Lizbonie, na Alamedzie: serenata wykonywana jest przez Tunas (tradycyjne portugalskie zespoły akademickie), przed samą uroczystością.

Następnie studenci pierwszego roku podchodzą do swojej Matki i Ojca Chrzestnego – niektórzy twierdzą, że powinno się zacząć zawsze od osoby starszej - chwytają oni odpowiednio ubranego studenta i go „ubierają”, czyli krzyżują jego ramiona w określony sposób, wykonując tyle obrotów, ile lat ukończył na uniwersytecie – w tym przypadku jeden. Jest to uroczysty moment, podczas którego Ojciec i Matka Chrzestna przekazują wiadomość dla Chrześniaczki czy Chrześniaka i zwykle kończy się wylaną wodą lub piwem na strój akademicki.

Od tego momentu student może już brać udział we wszystkich uroczystościach akademickich na wydziale, w których chce. Jako że wie, jak nosić swoją własną pelerynę, może stać się Matką lub Ojcem Chrzestnym w następnym roku dla nowych studentów, którzy dostaną się na uczelnię.

4 - Quinta Académica

Czwartek Akademicki

Czwartek akademicki jest dniem, w którym zazwyczaj wszystkie bary i kluby w Lizbonie organizują imprezy w najniższych cenach dla studentów uniwersyteckich Zastanawiasz się pewnie dlaczego czwartek, a nie piątek, który jest ostatnim dniem zajęć? Powód jest prosty - większość studentów jest spoza miasta i wracają na weekend do domu. Najczęściej wyjeżdżają w piątek wieczorem, tuż po zajęciach.

Żeby wszyscy mogli więc świętować, postanowiono, że dniem imprez akademickich będzie czwartek. Nie oznacza to, że ma nic organizowanego w inne dni, ale te imprezy czwartkowe są najbardziej oblegane i ceny są najprzyjemniejsze. Oczywiście dotyczy to również studentów Erasmusa. Przykładowo, Lizbona nocą jest przepięknym, pełnym życia miastem. Nie brakuje barów ani klubów, z różnorodną muzyką – każdy znajdzie coś dla siebie. Najtrudniejszą rzeczą jest wybór!

5 - Queima das Fitas

Spalenie Taśm

Jest to kolejna uroczystość, ale w przeciwieństwie do Traçar da Capa, które ma miejsce w trakcie pierwszego roku na uczelni, ta organizowana jest na zakończenie studiów. Dla tych, którzy są na jednolitych studiach magisterskich organizowana jest na koniec piątego roku, a dla pozostałych na koniec trzeciego roku. Jest ceremonia o wiele bardziej formalna, zazwyczaj organizowana jest wieczorem, po Benção de Finalistas (Pobłogosławieniu Finalistów). Bierze w niej udział cała społeczność akademicka, łącznie z rodzicami studentów.

Zazwyczaj wszyscy studenci, którzy mają oficjalny strój akademicki, zakładają go tego dnia, ale ceremonia nie jest przeznaczona tylko dla nich. Studenci są wywoływani jeden po drugim (pełnym imieniem i nazwiskiem). Student zbliża się do kociołka – płonącego naczynia – gdzie powinien spalić połowę czarnej taśmy, na której mogą być zapisane nieszczęścia z ostatnich pięciu lat. Chodzi o to, żeby pozostały one w tyle, a w przyszłości w żaden sposób go nie obciążały.

Oczywiście to wszystko ma tylko symboliczne znaczenie, ale jest to piękny sposób na zakończenie nauki podczas uroczystości, na której obecni są wszyscy koledzy oraz rodzice. Jest to oficjalne pożegnanie życia studenckiego i powitanie nowego życia na rynku pracy.

Jest to jedna z moich ulubionych ceremonii akademickich i chciałbym w niej uczestniczyć na koniec mojego ostatniego roku studiów.

6 - Benção de Finalistas

Pobłogosławienie Finalistów

Ta uroczystość jest religijna, poprzedza Queima das Fitas. W Lizbonie wszyscy studenci kończący edukację zbierają się na miasteczku akademickim, żeby uczestniczyć w mszy plenerowej odprawianej przez kardynała lizbońskiego. Jej celem jest pobłogosławienie przyszłości kończących studia.

Nawet Ci, którzy nie są katolikami, często uczestniczą w tej ceremonii, która ma tyle wspólnego z religijnością, że aż nic – w ciągu ostatnich lat stała się bardzo zbanalizowana. Studenci są ustawienie według kierunków na świeżym powietrzu. Czasem kieruje się bardziej osobiste przesłanie do różnych grup studentów.

Tuna da Faculdade - maj 2015

7 - Tuna

Tuna to portugalski, akademicki zespół muzyczny. Istnieją również w innych krajach, na przykład w Hiszpanii, ale nie jestem pewny czy funkcjonują tam na takich samych zasadach. Ogólnie rzecz biorąc, studenci grają na klasycznych, tradycyjnych instrumentach portugalskich Utwory mają korzenie w portugalskim Fado i tradycyjnych przyśpiewkach.

Zazwyczaj te grupy muzyczne organizują festiwale, w których uczestniczy wiele Tun, które biorą udział w konkursie lub nie; śpiewają również Serenaty (serenady), które wykonuje się na mieście - najczęściej są o miłości. Tuna może być męska lub żeńska – tak, jak tradycja nakazuje – lub mieszana, tak jak jest na przykład na moim wydziale.

Podczas pierwszych dwóch lat na uczelni byłem częścią jednej Tuny i było to bardzo dobre doświadczenie. Nauczyłem się grać na ukulele – moja Tuna była trochę awangardowa ze wspaniałym śpiewakiem. Poznałem tam dobrych przyjaciół. Aktualnie nie mam zbytnio wolnego czasu z powodu wielu obowiązków, więc nie mogę uczestniczyć w dwóch próbach tygodniowo, ale od czasu do czasu lubię oglądać ich występy.

Erasmusowym studentom, którzy są na przykład w Lizbonie, polecam pójście i obejrzenie nocnych Serenat, które wykonuje wiele Tun. Zazwyczaj dzieje się to pod koniec roku i pod koniec drugiego semestru, około kwietnia i maja, kiedy pogoda zaczyna się poprawiać.

8 - Traje Académico

Strój Akademicki

Strojem akademickim jest czarny garnitur i peleryna, który noszą studenci w prawie całym kraju. Istnieje narodowy strój akademicki, używany przez większą część uczelni w kraju oraz odmiany regionalne, na przykład w Algarve, na Azorach i w Beira Interior stroje się różnią odrobinę od tych tradycyjnych. Każdy region odróżnia się szczegółami w strojach i zajęciami.

Strój został zaprojektowany na początku XX wieku w Coimbrze – kolebce tradycji akademickiej w Portugalii. Był to sposób na ujednolicenie ubioru wszystkich studentów, żeby nie było widać różnic społecznych. Aktualnie, w przeciwieństwie do przeszłości, nie używa się go codziennie, tylko podczas specjalnych okazji.

Wersja męska składa się z czarnych spodni, białej koszuli, kurtki, peleryny oraz lakierków. Dziewczyny ubierają się w spódnicę, płaszcz oraz chodzą w butach na małym obcasie. Peleryna jest wspólnym elementem dla obu płci. Niektórzy uważają, że strój jest strasznie niewygodny, ja już wiele razy spałem w moim.

Jest to pamiątka, która pozostanie po czasach studenckich. Można go potem nadal używać, jako że składa się z klasycznych części garderoby, jednak ich jakość w standardowych sklepach nie jest zbyt wysoka.

9 - Fitas

Taśmy

Taśmy są elementem, który pojawia się na końcu studiów. Studenci wymieniają się taśmami między sobą, również dają je swoim najbliższym przyjaciołom i rodzinie; osobom, które w jakiś sposób były obecne podczas życia studenckiego. Ten, kto otrzyma taśmę, powinien poczuć się uhonorowany i życzyć szczęścia, pisząc coś na niej. Na końcu taśma powinna zostać zwrócona właścicielowi, który przyczepi ją do swojej ostatniej studenckiej teczki. Jest to cenna pamiątka, która zawiera piękne przesłanie i życzenia, które można przeczytać ponownie w przyszłości.

Podobno życzenia można przeczytać tylko i wyłącznie w dniu Pobłogosławienia i da Queima das Fitas. Taśmy mogą być różnego koloru ze względu na kolor kierunku i kolor wydziału. Jest to chyba jedna z moich ulubionych tradycji portugalskich i zawsze, gdy dostaję jakąś taśmę, dokładam wszelkich starań, żeby napisać piękne życzenia i udekorować ją w możliwie najpiękniejszy sposób.

10 - Caloiro

Pierwszoroczniak

Nazywani są tak studenci pierwszego roku, aż do dnia Nałożenia Peleryny (Traçar da Capa). Jest to zwykła nazwa, istnieją również inne dla studentów pozostałych lat, które ponownie różnią się w zależności od uczelni.

Mam nadzieję, że ten tekst był przydatny. Dobrze wiem, że zrozumienie tego tak złożonego świata Portugalskich Tradycji Akademickich jest bardzo trudne. Przypominają mi one piękne noce spędzone w Lizbonie!

Caloiros - maj 2015

Galeria zdjęć