Fas'ta Kültür, Yaşam ve İpuçları

~Amazigh (Berber)' ler:

    Fas iklim ve kültürel açıdan çok geniş bir yelpazeye sahip. Bunun en temel sebebi ülkenin sahip olduğu farklı ilklim ve kültür çeşitliliğidir. Tarihsel olarak Araplardan daha önce bu topraklarda yaşayan topluluk Amazigh yani Berber'lerdir. Amazigh'ler Kuzey Afrikadaki etnik gruptur. Berber ismi Roman'larca Kuzey Afrika'daki yerli popülasyona verildi, ve bu kelime "barbar" kökünden gelmektedir. Bu yüzden bazıları "Berber" kelimesi yerine"Amazigh"kelimesinin kullanılması taraftarılar. Nüfusun geri kalanı ise "Berber" kelimesinin kullanılmasında bir sakınca olmadığını düşünüyor.

   Müslümanlar Afrika'yı yedinci yüzyılda fethetti. Berber'lerin etnik kimliği dini kimliklerinden daha belirgindir. Berber'ler genellikle sunni Müslüman'dır. Benim dört ay içinde gözlemlediğim kadarıyla Berberler Fas'taki arap topluluğuna göre daha açık fikirli, daha açık görüşlü ve daha sıcakkanlılar. Kullandıkları dil ve alfabe bizim alışkın olduğumuz Latin alfabesinden oldukça farklı. Bu farklı dili çok öğrenmek istediğim için bir arkadaşım dili öğrenmene yardımcı oluyor. Kendi notlarımdan aldığım aşağıdaki resimde bulunan "semboller" Amazigh alfabesindendir.

   Berberlerin göçebe ve yarı göçebe yaşam tarzlarından dolayı kilim üretimi oldukça yaygındır. Berber kilimleri Türkiye'deki kilimlerle neredeyse aynı. Fakat benim gözlemlediğim kadarıyla aralarındaki tek fark: Türkiye'deki kilimlerde kilimin iki yanında püskül olmasına rağmen, Berber kilimlerinde kilimin sadece bir tarafında püskül bulunmaktadır. 

   Fotoğrafın Merzouga'ya yakın bir berber köyünde çektim.  Satılan meyveler oldukça taze. Esnaf oldukça dürüst. Ayrıca gittiğiniz berber kasabalarında , eğer vejeteryan değilseniz,  mutlaka et yemenizi öneririm.

~Darija (Fas Arapçası):

   Fas'ta kullanılan Darija Lehçesi'nin Amazigh, Fransızca ve İspanyolcadan etkilendiği söylenmektedir. Bu yüzden diğer arap ülkeleri Darija Lehçesi'ni anlamakta zorluk çekmekte, fakat Faslı'lar diğer arap lehçelerini kolayca anlamaktadırlar. Bunun en büyük sebebi diğer arap ülkeleri tarafından yapılan diziler, filmler, kitaplar ve müziklerdir. Ayrıca küçük yaşta medreseye gönderilen Faslı'lar Klasik Arapça'yı kolaylıkla konuşabilmekte ve okuyabilmektedirler.

~Fas: Kültürel Çeşitliliğin Merkezi:

   Fransa'nın ve İspanya'nın da Kuzey Afrika'yı fethi sebebiyle Fas'da bir çok kültürün entegre olduğunu söyleyebiliriz. Özellikle Fas'ın kuzeyinde yani Tangier, El Hoceima, Chechaouene, Nador, Oujda gibi şehirlerde bir çok kelimenin İspanyolca olduğunu göreceksiniz. Örneğin bu kuzey şehirlerinde buzdolabına aslen İspanyolca bir kelime olan "refrigerador" denmektedir. Aynı şekilde Arapça karşılığı yerine, kuzey şehirlerinde, İspanyolca' da dolap anlamına gelen "guardarropa" kelimesi kullanılmaktadır. Bu yüzden güney şehirlerinden kuzey şehirlerine yolculuk eden Faslılar bile bazen kuzey şehirlerinde kullanılan bazı kelimeleri anlamakta güçlük çekmektedirler. Bu örnek kelimeler dillerine İspanyolca'dan geçmiştir. Bunlar gibi bir çok örnek kelime mevcuttur. Aynı zamanda bu şehirlerde her restoranda veya girilen her bakkalda neredeyse herkes İspanyolca konuşmaktadır. Bunun sebebi İspanyol işgali ve Fas'ın kuzeyinin İspanyol topraklarına yakın olmasıdır. Aynı zamanda Fas'ın genelinde özellikle ortaokuldan sonra olan lise eğitiminin Fransızca olması sebebiyle, Fas nüfusunun büyük bir çoğunluğu Fransızca konuşmaktadır.Fas'ta edindiğim Faslı arkadaşlarım eğitim sistemlerinin dünya üzerindeki en kötü eğitim sistemlerinden biri olduğundan yakınıyorlar. Buna en büyük sebep olarak ortaokula kadar olan eğitimin Arapça olduğunu ve lisede aniden Fransızca'ya geçiş yapmak zorunda olduklarını gösteriyorlar. Fakat bunun genel bir artısı nüfusun çoğunluğunun Fransızca konuşabilmesidir. Mesela Türkiye'de Fransızca,İspanyolca veya İngilizce konuşan kesim sadece elit kesimden oluşmaktadır. Alışveriş yaptığınız esnaf bile Fransızca konuşabilmektedir.

   Örneğin oldukça otantik bir şehir olan Fes için alışveriş merkezi geleneksel bir yapı veya mimari değildir. Fakat şehir merkezinde bulunan "Borj Fez" alışveriş merkezi haftanın her günü vegünün her saati oldukça kalabalık.

   Fas'ın kültürel çeşitliliğin merkezi olmasının diğer bir kanıtı ise, şehirde bulunan tek alışveriş merkezi olan "Borj Fez" de -春節-Çin Yeni Yılı( 2017 yılında 28 Ocak)' nı kutlamasıdır.

   Fotoğraflarda görüldüğü üzere dış cephe ve iç cephe Çin Yeni Yılı'na göre dekore edildi. 

   Üzerinden hayli bir zaman geçmesine rağmen dekorasyonu hala kaldırmadılar??? Eğer Fas'taysanız zaman kavramınız yok demektir. Bu tür gecikmeler ve aksamalar sizleri hiç şaşırtmasın :)

~Fas'ta alışveriş ve günlük yaşam için ipuçları:

   Fransızca ve İspanyolca konuşan nüfusun fazla olmasına rağmen, türkiye'deki yabancı dilin İngilizce olması sebebiyle türkiye'den gelen ve bu iki dili bilmeyen biri için Fas'ta alışveriş yapmak bir hayli zorlu olacaktır. Bu yüzden benim tavsiyem birden ona kadar olan Darija lehçesindeki sayıları ve çok basit olan birkaç ifadeyi bilmenizdir.

• "mrehba" veya "Ssalam": Bu kelimeler Türkçe'deki "merhaba" ve "selam" ile aynı anlama gelmektedir.
• "Ssalamū 'lekum": Aynı Türkçe'deki "selamun aleyküm" kelimesinin biraz daha farklı telaffuzudur ve aynı anlama gelmektedir. 
• "labas 'lik?" veya "kidayr?": İkisi de "nasılsın "anlamına gelmektedir.
• "shno smītek?": senin adın ne. Dikkat ederseniz ikinci kelime aynı Türkçe'de olduğu gibi "isim"dir. 
• "ana smītī": "benim adım" anlamına gelmektedir.
• "besseha": Bu kelime Türkçedeki "sıhhatler olsun" veya "hayırlı olsun" kelimeleri ile aynı anlama gelmektedir.
• "smeh līya": " pardon" demektir.
• "shukran": Muhtemelen en çok kullanacağınız kelime bu kelime olacaktır. "teşekkür ederim" anlamına gelmektedir.
• "a shukran ʿla wazhb": "Teşekkür ederim: shukran"e cevap olarak vereceğiniz ifade budur. "Teşekkür etme, sana yardım etmek benim görevim" anlamına gelmektedir.
• "bezzef": En çok kullanacağınız diğer bir kelime. "Çok fazla" anlamına gelmektedir. Alışveriş yaparken çok işinize yarayacağına eminim.

~Sayılar:

One- 1: Wahd

Two - 2: Zouj

Three - 3: Tlata

Four - 4: Rb3a

Five - 5: Khmssa

Six - 6:Stta

Seven - 7: Sb3a

Eight - 8: Tmnia

Nine - 9: Ts3oud

Ten - 10: 3achra

Twenty - 20: 3chrin

Fifty - 50: Khmssin

One hundred - 100: Miya

One hundred and fifty - 150: Miya w Khmsin

Two hundred - 200: Miyatayn

Two hundred and fifty - 250: Miyatayn w Khmsin

Three hundred - 300: Tltmiya

Four hundred - 400: Rb3miya

Five hundred - 500: khmssmiya

    Okunuşları için aşağıdaki linkten faydalanabilirsiniz : 

https://m.youtube.com/watch?feature=youtu.be&v=n6Jc6jR02-o

~   Faydalı olması dileğiyle , 

:) 

---

Fotoğraf galerisi