Palio w Sienie

Palio w Sienie

Położona w centrum Toskanii Siena to moje rodzinne miasto. Na całym świcie jest ono znane ze względu na dwie rzeczy: średniowieczne zabytki i Palio, czyli odbywający się tu festiwal.

Festiwal Palio to zdecydowanie najsłynniejsza w mieście uroczystość, która jest w stanie zgromadzić wszystkich mieszkańców na głównym placu - Piazza del Campo.

Palio to właściwie wyścigi konne, w których każdy zawodnik reprezentuje daną dzielnicę miasta. Odbywają się one dwa razy w roku: 2 lipca na cześć Matki Boskiej z Provenzano oraz 16 sierpnia na cześć Matki Boskiej Wniebowziętej. Czasami może odbyć się „Palio nadzwyczajny", aby obejść w ten sposób szczególne wydarzenia, jak na przykład miało to miejsce w październiku 2018 r., aby uczcić 100 rocznicę zakończenia II wony światowej.

Palio di Siena: historia

Festyn Palio to tradycja, która narodziła się w średniowieczu i która po dziś dzień jest najważniejszą uroczystością w roku dla wszystkich mieszkańców Sieny. Poza tym co roku przyciąga tysiące turystów, którzy przybywają na plac Piazza del Campo, aby móc wziąć udział w tym niesamowicie starym zwyczaju, który do tej pory wywołuje te same emocje co dawniej.

Pierwsze pisemne świadectwo dotyczące Palio pochodzi z 1663 r.

po czym odbywa się ono co roku, z wyjątkiem okresów, w których toczyły się wojny. Mimo tego że mieszkańcy Sieny nie mogli wtedy organizować wyścigów z prawdziwego zdarzenia, nawet podczas okresów wojennych zdołali zachować swoją najsłynniejszą i najważniejszą tradycję.

Legenda głosi, że w sierpniu 1943 r. na prowizorycznym, nakreślonym na piasku placu Piazza del Campo, sami wzięli udział w wyścigach, udając, że to oni są końmi oraz używając kartonu, aby wykonać typowe nakrycia głowy (spennacchiere).

Wraz z końcem wojny, życie mieszkańców Sieny powróciło do normy, a wraz z nim wyścigi na nowo zaczęły odbywać się jak co roku. Trudny okres, podczas którego miasto funkcjonowało bez festynu oraz waga, jaką sieneńczycy przywiązywali do swoich dawnych tradycji, przekonały burmistrza do zorganizowania nadprogramowego festynu Palio. Odbył się on 20 sierpnia 1945 r. i przeszedł do historii jako „Palio Pokoju".

Palio w Sienie: „contrade", czyli dzielnice

Każda z siedemnastu sieneńskich dzielnic reprezentuje daną część miasta. W festynie Palio bierze udział 17 następujących dzielnic:

• bruco
• aquila
• drago
• istrice
• chiocciola
• lupa
• civetta
• leocorno
• giraffa
• onda
• nicchio
• oca
• selva
• pantera
• valdimontone
• tartuca
• torre

Każda z nich reprezentuje konkretną historyczną dzielnicę Sieny. Każda contrada zorganizowana jest na swój sposób, ma swój zarząd i organizuje walne zgromadzenia, na których wybierani są zarządcy, czyli osoby, które zarządzają dzielnicą i reprezentują ją podczas publicznych wystąpień.

Obecna struktura organizacyjna dzielnic - choć może wydawać się to niesamowite - wywodzi się z 1729 r.

Natomiast początek samych dzielnic wywodzi się z 1000 r., kiedy to w Sienie narodziły się małe stowarzyszenia, które oferowały usługi dla pielgrzymów przybywających z Rzymu drogą via Francigena.

Palio w Sienie: organizacja wyścigów

Podczas wyścigów każda dzielnica reprezentowana jest przez konia i jeźdźca. Ale tak naprawdę prawdziwym reprezentantem jest raczej koń, jako że może on wygrać Palio nawet jeżeli jeździec spadnie z jego grzbietu i dotrze do mety sam - co wcale nie zdarza się rzadko.

Konie, które pobiegną w wyścigu przypisywane są do danej dzielnicy losowo. Losowanie odbywa się na parę dni przed wyścigiem, przez co contrade mają bardzo mało czasu na opracowanie strategii oraz wybranie odpowiedniego jeźdźca.

Natomiast jeżeli konie przydzielane są dzielnicom losowo, to w wypadku jeźdźców jest na odwrót, ponieważ wybierani są oni ze względu na swoje umiejętności. Jeźdźcy są bardzo dobrze opłacani za reprezentowanie danej dzielnicy, ale jako że podczas Palio wszystko jest dozwolone, nie istnieje żadna zasada, która zabraniałaby im dać się przekupić innym zawodnikom czy dzielnicom.

Jednym z zadań zarządców dzielnic, które zresztą jest tym najważniejszym, jest nadzorowanie przebiegu wyścigu. Co roku zajmują się naborem jeźdźców i opracowują najlepsze strategie, biorąc pod uwagę wydarzenia, jakie mogą zajść podczas wyścigu. Między innymi sytuacjami, które wcale nie zdarzają się rzadko, jeżeli szanse na wygraną są niewielkie, jeźdźcy próbują przekupić rywali czy nawet (oczywiście sami wystawiając się na ryzyko i niebezpieczeństwo) decydują się przegrać, aby klęskę poniosła dzielnica, która ich zatrudniła.

Mówiąc o festynach Palio, ludzie często myślą jedynie o dwóch dniach, podczas których odbywają się wyścigi: 2 lipca i 16 sierpnia, chociaż świętowanie wcale nie ogranicza się do tych dat. W rzeczywistości wszystko zaczyna się cztery dni wcześniej, podczas uroczystości, którą nazywa się tu „Tratta", podczas której losuje się konie, które kolejno są przystrajane przez poszczególne contrady. Bierze w nich udział burmistrz miasta oraz kapitanowie dzielnic, które wezmą udział w gonitwie. Tak naprawdę nie wszystkie 17 dzielnic bierze udział w samym wyścigu, a jedynie siedem tych, które nie były reprezentowane w wyścigu w poprzednim roku i trzy, które wybiera się losowo.

Jeżeli natomiast chodzi o dwa dni, w których ma miejsce prawdziwa rywalizacja, to jest to czas całkowicie poświęcony wydarzeniom związanym z wyścigiem, który kończy festyn. O 8 rano w kaplicy z wieżą Torre del Mangia - starej i wyjątkowej budowli, która góruje nad placem Piazza del Campo - odbywa się msza w intencji jeźdźców. O 9 odbywa się tzw. „provaccia", czyli ostatnia próba, która nie cieszy się zbyt wielką popularnością, ponieważ dżokeje, nie chcąc zbytnio zmęczyć koni, nie jeżdżą zbyt szybko, przez co atmosfera podczas tego wydarzenia, nie jest tak ekscytująca, jak podczas właściwego wyścigu.

Gonitwa

Około drugiej popołudniu ma miejsce poświęcenie koni i rozpoczyna się historyczny pochód, który około piątej popołudniu dociera na główny plac. Gdy pochód dobiega końca, a ma to miejsce koło siódmej (chociaż dokładny czas zależy od miesiąca, w którym odbywa się festyn - w sierpniu wszystko zaczyna się nieco wcześniej i trwa póki jest jasno). Po ceremonii zakończenia, podczas której zgromadzeni wymachują flagami dzielnic, z bramy wyłaniają się jeźdźcy na koniach, którzy kierują się w stronę „mossy", czyli miejsca, z którego będą startować. Tutaj znajduje się „mossiere" - czyli sędzia, który sprawuje pieczę nad tym, żeby start przebiegł według zasad - otrzymuje od strażnika ruchu list w kopercie, który tylko on może przeczytać. Znajduje się w nim kolejność, w której ustawić mają się konie między dwoma linami, które wyznaczają obszar, z którego zawodnicy będą startować. Przedstawiciele dzielnic wołani są według otrzymanej listy i ustawiają się na starcie według ustalonej wcześniej kolejności. Tylko jedna z dziesięciu dzielnic, którą określa się mianem „rincorsa", będzie musiała ustawić się za drugą liną i dołączyć do pozostałych uczestników, kiedy ci będą już ustawieni. Kolejność, w której zawodnicy wchodzą na start jest kluczowa, jeżeli chodzi o końcowy wynik gonitwy. Dobry start może zaważyć na przebiegu całego wyścigu, dlatego też często zawodnicy już na samym początku próbują utrudnić start zawodnikom z rywalizujących dzielnic lub w jakiś sposób próbują zadziałać na swoją korzyść. Z tego właśnie powodu często zdarza się, że "la mossa", czyli start bardzo się przeciąga. Im start jest dłuższy, tym konie robią się coraz bardziej nerwowe i ciężko jest nad nimi zapanować.

W niektórych wypadkach może to trwać do wieczora i sędzia jest zmuszony przełożyć wyścig na następny dzień. Ale jest to wyjątkowa sytuacja i zazwyczaj zawodnicy zachowują swoją kolejność i wyścig może się odbyć. Tuż po starcie sędzia, wobec którego często zgłaszane są sprzeciwy, zastępowany jest przez innego jest ze względu na bezpieczeństwo. Tak zaczynają się trzy okrążenia, które doprowadzą do zwycięstwa jednego z koni - razem z jeźdźcem lub bez niego (tzw. cavallo scosso). Na koniec gonitwy przedstawiciele zwycięskich dzielnic idą odebrać swoją, tak upragnioną, nagrodę, trofeum "Il Drappellone".

Atmosfera, jaka panuje na placu podczas godzin tuż przed rozpoczęciem wyścigu, pełna jest napięcia.

Cały obszar placu Piazza del Campo zatłoczony jest turystami, którzy chcą wziąć udział w tak starym i spektakularnym zwyczaju. Najbardziej tłumni są jednak sami sieneńczycy, dla których dni, w których odbywa się gonitwa są bez wątpienia najważniejszym okresem w roku. Jest to uroczystość, w której wszyscy mieszkańcy dzielnic - od dzieci po osoby starsze - biorą udział z ogromnym entuzjazmem. Sama struktura i organizacja dzielnic charakteryzuje się tym, że mieszkańcy już od najmłodszych lat zaczynają brać udział w wydarzeniach z nią związanych. Wydarzenia te nie odbywają się jedynie podczas dni w w okresie Palio, ale organizowane są przez cały rok. Mogą to być wystawy, konferencje, gra w tombolę, festyny i turnieje sportowe.

Rozrywka w dzielnicach

Siedziby dzielnic są miejscami spotkań z prawdziwego zdarzenia. Organizowane są w nich obiady i kolacje dla wszystkich członków, a w określonych dniach każdego roku odbywają się tu uroczystości, na których wszyscy są mile widziani.

Całe sieneńskie lato kręci się wokół wydarzeń organizowanych przez contrady. Do tych najważniejszych możemy zaliczyć: odbywające się w czerwcu w dzielnicy Bruco “Bao Bello”, "Pania", które ma miejsce w sierpniu w Nicchio, “Mangia e bevi”, które przypada na lipiec, a świętuje się je w Torre oraz "Braciere" mające miejsce w dzielnicy Istrice we wrześniu. Wszystkie uroczystości są ogromnymi wydarzeniami, które zaczynają się od kolacji, którą przygotowuje się z domowych produktów i podczas której spożywa się duże ilości wina, a wszystko to w towarzystwie głośnej muzyki, dochodzącej z dyskotek organizowanych na wolnym powietrzu.

Aby móc oficjalnie uchodzić za "contradaiolo", czyli członka dzielnicy trzeba zostać ochrzczonym przez jedną z siedemnastu dzielnic Sieny. Podczas ceremonii chrztu obecni są najwyżsi urzędnicy dzielnicy, w tym, tzw. Priore, który chrzci danego kandydata jako członka dzielnicy na całe życie, używając wody wypływającej z fontanny z danej dzielnicy oraz recytując odpowiednią, uroczystą przemowę.

Ja prawdopodobnie jestem praktycznie jedynym przypadkiem mieszkańca Sieny, który nie przynależy do żadnej z dzielnic.

Chociaż nie interesują mnie wyścigi same w sobie (i jestem przeciwna przemocy, jaka często im towarzyszy), to jestem świadoma tego, że jest to niepowtarzalna i spektakularna tradycja, którą warto pielęgnować.

Czy wiedzieliście, że festyn Palio w Sienie jest ściśle powiązany z inną włoską tradycją i jej korzeniami, a mianowicie z Ferragoso? Jeżeli chcecie dowiedzieć się o niej więcej, przeczytajcie nasz wpis: Ferragosto: jak przygotować się na najlepsze święto lata (szczególnie jeżeli nie macie za bardzo pomysłu na to, co robić w tym okresie tego lata).